Lato 2021

Poniżej lista najciekawszych obserwacji z okresu letniego (lato kalendarzowe: 22.06-22.09). A jeszcze niżej - obowiązkowa fotorelacja.

Obserwowali: PG - Piotr Guzik, WG - Wojciech Guzik, ŁH - Łukasz Haluch, PK - Piotr Kunowski, DS - Daniel Stasiowski.

mornel (Charadrius morinellus)
22 i 30.08.2021 - 2-4 os. Wrocanka (DS, PG)

sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula)
01-15.09.2021 - 3-5 os. Wróblik Szlachecki (DS i in.)
01-06.09.2021 - 2-10 os. Besko (DS i in.)
18.09.2021 - 2 os. Milcza (WG, DS, ŁH)

szlamnik (Limosa lapponica)
01.09.2021 - 1 juv. Besko (DS)
Pierwszy szlamnik dla naszych okolic.

kamusznik (Arenaria interpres)
03.09.2021 - 1 juv. Besko (DS)

biegus płaskodzioby (Calidris falcinellus)
03-05.09.2021 - 1 juv. Besko (PG, DS, PK)

piaskowiec (Calidris alba)
06.09.2021 - 3 os. Wróblik Szlachecki (DS)
Pierwsze piaskowce dla naszych okolic.

dubelt (Gallinago media)
01-02.08.2021 - 2 os. Bzianka (WG, DS)

mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus)
23-27.08.2021 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)

mewa żółtonoga (Larus fuscus)
01.09.2021 - 1 os. Besko (DS)
19.09.2021 - 20 os. Wróblik Szlachecki (DS)

rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus)
21.08.2021 - 2 os. Wróblik Szlachecki (DS, WG)

uszatka błotna (Asio flammeus)
19.09.2021 - 1 os. Wrocanka (WG)

żołna (Merops apiaster)
05.09.2021 - ok. 15 os. Zarszyn (PK)

drzemlik (Falco columbarius)
05.09.2021 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)

sokół wędrowny (Falco peregrinus)
30.08-11.09.2021 - 1 juv. Besko (WG, PG, DS)
18.09.2021 - 1 ad. Besko (WG, DS, ŁH)

świergotek polny (Antus campestris)
27 i 30.08.2021 - 1 os. Wrocanka (DS, WG)

Mornel (Charadrius morinellus) w drodze na zimowiska.
Wrocanka, 22.08.2021. Fot. D. Stasiowski

Uszatka błotna (Asio flammeus). Także w drodze na zimowiska, podobnie zresztą jak
pozostałe prezentowane niżej gatunki. Wrocanka, 19.09.2021. Fot. W. Guzik

Rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus).
Wróblik Szlachecki, 21.08.2021. Fot. W. Guzik

 

Długo wyczekiwane piaskowce (Calidris alba).
Wróblik Szlachecki, 06.09.2021. Fot. D. Stasiowski

Przelot biegusów malutkich (Calidris minuta) nad kamusznikiem (Arenaria interpres).
Besko, 03.09.2021. Fot. D. Stasiowski

Niezbyt częste w naszych okolicach połączenie biegusa małego (Calidris temminckii)
z biegusem płaskodziobym (Calidris falcinellus) w jednej kałuży.
Besko, 03.09.2021. Fot. D. Stasiowski

Szlamnik (Limosa lapponica). Duża rzadkość na południu Polski.
Besko, 01.09.2021. Fot. D. Stasiowski

Część stada mew żółtonogich (Larus fuscus).
Wróblik Szlachecki, 19.09.2021. Fot. D. Stasiowski

Mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus).
Wróblik Szlachecki, 27.08.2021. Fot. D. Stasiowski

Wiosna 2021

Dla ułatwienia nawigacji w terenie utarły się między nami pewne określenia na odwiedzane przez nas miejsca. Nazwy te nie zawsze odpowiadają nazwie miejscowości, bo byłoby to mało precyzyjne; trudno za każdym razem tłumaczyć że "na polach po prawej stronie drogi między Miejscem Piastowym a Łężanami stoi kałuża". Łatwiej powiedzieć że "pod górką w Łężanach stoi woda", i każdy z nas będzie wiedział, o którą górkę w Łężanach chodzi, bo ciekawa ptasio górka w Łężanach jest tylko jedna. 

Tym sposobem na przykład pola w Besku podzieliliśmy na kilka części, z których każda posiada swój przydomek. Wiosna 2021 niespodziewanie przyniosła sławę jednej z nich, mianowicie tzw. Bziance. W rzeczywistości "Bzianka" leży tuż poza miejscowością o tej nazwie, na terenie przysiółka Beska zwanego Porębami. Pola w Besku po tej stronie Wisłoka są na tyle duże i interesujące, że podzieliliśmy je sobie logistycznie na trzy części: Milczę, Bziankę i Lustra.

Tej wiosny obserwacje ptaków prowadzili: MB - Michał Baran, MBo - Marcin Borowik, MD - Marian Domagała, AF - Arek Furdyna, PG - Piotr Guzik, PGu - Piotr Guzik, WG - Wojciech Guzik, KH - Krzysztof Haja, ŁJ - Łukasz Janocha, SK - Sławomir Kuczmarski, PM - Paweł Malczyk, KP - Krzysztof Paryś, SzS - Szymon Sendera, DS - Daniel Stasiowski, TŚ - Tomasz Świątek, MW - Michał Wnuk i wiele innych osób, których skompletowanie listy nazwisk byłoby dla mnie problemem. W przypadkach kłopotliwych ograniczam się więc do wymienienia jednego lub dwóch autorów obserwacji.

gęsiówka egipska (Alopochen aegyptiaca)
21.03.2021 - 1 os. Besko-Poręby i Wróblik Szlachecki (KP, AF i in.)
Kontynuacja pojawu z końca okresu zimowego. Ptak pokazał się krótko w locie dużej grupie osób która przyjechała do Beska w wiadomym celu, a następnie został ponownie znaleziony we Wróbliku.

ohar (Tadorna tadorna)
01 i 06.05.2021 - 1 os. Wróblik Szlachecki (WG, ŁJ, DS)

podgorzałka (Aythya nyroca)
02.04.2021 - 3 m Wróblik Szlachecki (DS, ŁJ)

szczudłak (Himantopus himantopus)
30.05.2021 - 1 os. Zarszyn (WG)

szablodziób (Recurvirostra avosetta)
30.04.2021 - 3 os. Wróblik Szlachecki (ŁJ)

mornel (Charadrius morinellus)
28.04.2021 - 4 os. Besko (DS)

kulik mniejszy (Numenius phaeopus)
12.04.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)

rycyk (Limosa limosa)
12.04.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)

dubelt (Gallinago media)
09.04.2021 - 2 os. Besko (MW)
17.04.2021 - 1 os. Łężany (DS)
17.04.2021 - 1 os. Klimkówka (WG)
18.04-02.05.2021 - 1-5 os. Besko-Poręby (ŁJ i in.)

brodziec pławny (Tringa stagnatilis)
07.06.2021 - 1 ad. Zarszyn (DS)

mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus)
01.04.2021 - 1 ad. Wróblik Szlachecki (DS)

orlica (Ichthyaetus ichthyaetus)
02.04.2021 - 1 subad. Posada Zarszyńska (DS)
Pierwsza orlica na naszych terenach.

mewa żółtonoga (Larus fuscus)
04.04.2021 - 2 ad. Wróblik Szlachecki (DS)

rybitwa białoczelna (Sternula albifrons)
21.05.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)
Pierwsza dla naszych okolic oficjalna rybitwa białoczelna.

rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus)
01.05.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (ŁJ)

ślepowron (Nycticorax nycticorax)
19.05.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)

czapla purpurowa (Ardea purpurea)
10.05.2021 - 1 os. Zarszyn (MD)

czapla nadobna (Egretta garzetta)
10 i 25.05.2021 - 4 os. i 3 os. Posada Zarszyńska (DS)

orzeł cesarski (Aquila heliaca)
21.03.2021 - 1 juv. (2. r. kal.) i 1 imm. (3. r. kal.) Zarszyn (PM i in.)
11.04.2021 - 1 juv. (2. r. kal.) Zarszyn (MBo i in.)

orzeł przedni (Aquila chrysaetos)
07.04.2021 - 1 os. Krosno (DS)
20.04.2021 - 1 os. Wróblik Szlachecki (ŁJ, TŚ)

błotniak stepowy (Circus macrourus)
12.04.2021 - 1 f Posada Zarszyńska (DS)
30.04.2021 - 1 juv. Zarszyn (WG)

kania czarna (Milvus migrans)
06 i 18.04, 19.05.2021 - po 1 os. Wróblik Szlachecki (DS, ŁJ)
07.04.2021 - 1 os. Besko (WG)

uszatka błotna (Asio flammeus)
21.03.2021 - 1 os. Besko-Poręby (MB i in.)

dzięcioł duży x dzięcioł białoszyi (Dendrocopos major x Dendrocopos syriacus)
08.05.2021 - 1 m Iwonicz (MB, PGu, WG, DS)

kobczyk (Falco vespertinus)
14.05.2021 - 1 m imm. Wrocanka (WG, ŁJ)
14.05.2021 - 1 os. Wróblik Szlachecki (WG, ŁJ)

drzemlik (Falco columbarius)
01.05.2021 - 1 os. Wróblik Szlachecki (ŁJ)

sokół wędrowny (Falco peregrinus)
21.03.2021 - 1 os. Besko-Poręby (SK i in.)
18.04.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)

kalandra szara (Melanocorypha calandra)
20-21.03.2021 - 1 os. Besko-Poręby (WG i in.)
Pierwsza dla naszych okolic. Również pierwsza w Polsce po 143 latach, a trzecia w ogóle.

podróżniczek (Luscinia svecica)
05.04.2021 - 1 os. Posada Zarszyńska (WG)
20.04.2021 - 1 m Pustyny (DS)

siwerniak (Anthus spinoletta)
22.03.2021 - 1 os. Besko-Poręby (SzS, KH)
26.03-03.04.2021 - 1-2 os. Wróblik Szlachecki (DS, ŁJ)
17.04.2021 - 1 os. Klimkówka (WG)
24.04.2021 - 1 os. Krosno (WG)

pliszka cytrynowa (Motacilla citreola)
24.04.2021 - 1 m Krosno (WG, PG)
24.04.2021 - 1 m Posada Zarszyńska (DS, WG, ŁJ)
25.04.2021 - 1 f Wróblik Szlachecki (DS)

Szablodzioby (Recurvirostra avosetta), drugie dla naszych terenów.
Wróblik Szlachecki, 30.04.2021. Fot. Ł. Janocha.

Orzeł cesarski (Aquila heliaca). Jeden z dwóch osobników wypatrzonych
przez silną ekipę, która przyjechała w pola podziwiać kalandrę.
Zarszyn, 21.03.2021. Fot. W. Janecki.

Mieszaniec dzięcioła dużego i białoszyjego (Dendrocopos major x syriacus)
wypatrzony przez zespół Des Anthus Arii w czasie Rajdu Ptasiarzy.
Iwonicz, 08.05.2021. Fot. M. Baran.

Kulik mniejszy (Numenius phaeopus) na rozlewisku.
Posada Zarszyńska, 12.04.2021. Fot. D. Stasiowski.

Podejrzana pliszka żółta (Motacilla flava) na migracji wiosennej.
Może kiedyś uda się taką nagrać. Fot. D. Stasiowski.

Podróżniczek (Luscinia svecica) który postanowił zrobić przystanek w zaroślach
na brzegu lotniska w Łężanach. Pustyny, 20.04.2021. Fot. D. Stasiowski.

Mocno spóźniona gęś tundrowa (Anser serrirostris) pojawiła się 05.06 na Wróbliku.
Fot. D. Stasiowski.

Brodziec pławny (Tringa stagnatilis) na śródpolnej kałuży.
Zarszyn, 07.06.2021. Fot. D. Stasiowski.

Wiosenny mornel (Charadrius morinellus). Besko, 28.04.2021. Fot. D. Stasiowski.

Niepłochliwą parkę dubeltów (Gallinago media) w pobliżu wału
na Pielnicy przyłapał wiosną wizytujący okolice Michał Wnuk.
Besko, 09.04.2021. Fot. M. Wnuk.

Dorosła mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus) w towarzystwie
śmieszek (Chroicocephalus ridibundus). Wróblik Szlachecki, 01.04.2021.
Fot. D. Stasiowski.

A następnego dnia, 10 kilometrów dalej, jej większy i dużo rzadszy krewniak:
orlica (Ichthyaetus ichthyaetus). Posada Zarszyńska, 02.04.2021.
Fot. D. Stasiowski.

Zalane łąki w Posadzie Zarszyńskiej miały w tym roku duży ptasi potencjał.
Na zdjęciu czaple nadobne (Egretta garzetta), które pojawiły się tam wiosną
dwukrotnie. Posada Zarszyńska, 10.05.2021. Fot. D. Stasiowski.

Nietypowy kwiczoł (Turdus pilaris). Fot. D. Stasiowski.

Kalandra szara (Melanocorypha calandra). To ona zwabiła tu wszystkich ptasiarzy,
pośrednio przyczyniając się między innymi do kolejnych trzech orłów cesarskich
stwierdzonych w naszej okolicy. Besko-Poręby, 20.03.2021. Fot. W. Guzik.

Błotniak stepowy (Circus macrourus) sfotografowany na kilka minut przed
przelatującym w górze świergotkiem szponiastym, którego nie udało mi się
udokumentować. Nie zrekompensował tamtej straty. Polujemy dalej.
Zarszyn, 30.04.2021. Fot. W. Guzik.

Tę wiosnę będę pamiętał jako wyjątkowo mokrą i chłodną. Z powodu chłodu wegetacja bardzo
się ociągała, ale ostatecznie gdzie woda tam życie - efektem mokrej wiosny był u nas wysyp
kszyków, na których gniazda trzeba było uważać spacerując brzegiem zalanej łąki. Nocami
natomiast z moczarów nawoływały kropiatki (Porzana porzana), jak z powyższego zdjęcia.
Fot. W. Guzik.

Szczudłak (Himantopus himantopus) pryziemiony chwilowo zapewne przez deszczową
pogodę, która panowała tego dnia. Podobnie jak szablodzioby, drugi raz widziany w
naszych okolicach. Zarszyn, 30.05.2021. Fot. W. Guzik.

Dokumentacja długo wyczekiwanej na naszych ziemiach rybitwy białoczelnej
(Sternula albifrons). Posada Zarszyńska, 21.05.2021. Fot. D. Stasiowski.

To była piękna i długa wiosna!

Jeden z kolorów łąk: tzw. dzikie irysy, czyli kosaćce syberyjskie
(Iris sibirica).

Praktyczne wskazówki przy poszukiwaniu Isophya

Zrówieńki (Isophya sp.) to rodzaj owadów prostoskrzydłych w podrodzinie Phaneropterinae. Są to nielotne, średniej wielkości pasikoniki. Z Europy wykazano do tej pory ponad 45 gatunków, z czego w Polsce 6 (internetowy atlas Orthoptera nie uwzględnia jeszcze nowo znalezionej I. modesta)[7][8]. Niestety, mimo względnie dobrego poznania wielu grup gatunkowych w obrębie Orthoptera spowodowanego zwiększeniem zainteresowania tymi owadami w ostatnich kilku latach, o polskich zrówieńkach nadal bardzo mało wiadomo. Wszystko za sprawą ich ekstremalnie skrytego trybu życia połączonego z bardzo małą zmiennością międzygatunkową nastręczającą dużych problemów identyfikacyjnych, a do niedawna będącą powodem wielu niejasności systematycznych w obrębie tego rodzaju.

Razem z Piotrkiem postanowiliśmy wyjść naprzeciw wyzwaniu i zorientować się co nieco w temacie. Poniżej przedstawiamy wskazówki ułatwiające poszukiwania oraz identyfikację zrówieniek, a także - mamy nadzieję - ocieplające wizerunek tych przesympatycznych owadów w świecie sfrustrowanych identyfikacyjnymi problemami entomologów.

1. Isophya sp. to bardzo skryte owady, zwłaszcza w ciągu dnia; nocą, w miejscu masowego pojawu są łatwe do zauważenia; w miejscu licznego pojawu trudne do znalezienia; w miejscu gdzie występują nielicznie - praktycznie niemożliwe do wykrycia wizualnego.

2. Są bardzo trudne w identyfikacji po cechach zewnętrznych, czego najlepszym dowodem są liczne rozbieżności w wynikach opublikowanych badań [2][5][6]. Do tego nie wszystkie wymiary w literaturze łatwo znaleźć, a niektóre są niekompletne, np. wg naszych obserwacji samica I. posthumoidalis może mieć pokładełko znacznie dłuższe (do cn. 9 mm) niż podawane w literaturze 6,5 - 7,5 mm [2]. Identyfikacja poszczególnych gatunków jest czasochłonna, wymaga pozyskania okazu ze środowiska oraz zbadania go w warunkach laboratoryjnych.

Przy wstępnym opatrzeniu terenowym ze zrówieńkami pomocne mogą być następujące wskazówki:

• I. modesta - są to duże pasikoniki; samce wyróżniają się dodatkowo dużymi pokrywami a samice bardzo długim pokładełkiem

• I. stysi - podobnie jak poprzedni gatunek, wyróżniają się od pozostałych zrówieniek wielkością i masywnością; pokrywy samców są zazwyczaj dość jasno ubarwione; pokładełko samic średniej długości

• I. kraussii, I. pienensis - owady średniej wielkości lub małe; pokładełko średniej długości

• I. camptoxypha, I. posthumoidalis - owady średniej wielkości lub małe; pokładełko relatywnie krótkie
  

3. W pewnych siedliskach / na pewnych wysokościach Isophya są bardzo zmienne jeśli chodzi o ubarwienie; zmienność obejmuje m. in. kolor tułowia (odcień zieleni), kolor odnóży, obecność / brak kolorowych pasów, i zmienność ta przebiega niezależnie od gatunku, tzn. na jednym stanowisku możemy zaobserwować Isophya sp. dwóch gatunków wykazujące analogiczną różnorodność kolorystyczną.

4. Zazwyczaj zasięgi stanowisk poszczególnych gatunków nie zachodzą na siebie, jednak można znaleźć miejsca, w których występują 2 lub 3 gatunki jednocześnie.

5. Cechą umożliwiającą szybkie i skuteczne ich rozpoznanie jest strydulacja, czyli wydawany głos [3].

Niestety, i tu jest problem, bo dźwięki wydawane przez zrówieńki są dla ludzi w zasadzie niesłyszalne - poza dużymi I. modesta i I. stysi, których głos można w miarę łatwo usłyszeć. Wszystko to za sprawą dużej ilości składowych powyżej 20kHz w emitowanym przez nie dźwięku. 

Zdrowe i odpowiednio skalibrowane ucho ludzkie ma jednak szansę na usłyszenie głosu zrówieniek. Jeśli usłyszymy zrówieńkę “świadomie” choć raz, znacznie łatwiej będzie usłyszeć kolejne osobniki tego samego gatunku. Granica słyszalności poszczególnych gatunków w terenie (tj. maksymalna odległość ucha od źródła dźwięku, w przypadku braku innych znaczących źródeł dźwięku), wg naszych obserwacji:

• I. modesta - ok. 10 m

• I. stysi - ok. 5 m

• I. camptoxypha - ok. 1 m

• I. posthumoidalis - ok. 1 m

• I. pienensis - ok. 0,5 m

• I. kraussii - ok. 0,5 m

W wyjątkowych sytuacjach odległości te mogą być nieco większe. W praktyce, jedynie I. stysi i I. modesta są gatunkami, które w miarę efektywnie można szukać “na ucho”.

0,5 - 1 m to bardzo mało, w związku z czym warto do poszukiwań Isophya zaopatrzyć się w detektor ultradźwięków, który zwiększa ten zasięg do 10 - 15 m w przypadku każdego gatunku. Koszt takiego detektora to od 400 zł wzwyż.

* dźwięki Isophya słyszane w naturze brzmią nieco inaczej niż na nagraniach, są bardziej dźwięczne i przypominające dźwięki innych gatunków Orthoptera, jednak ekstremalnie ciche; na nagraniach natomiast brzmią sucho i mechanicznie

6. Jeśli spotkamy samca zrówieńki wieczorem to świetnie, bo wtedy możemy go przypilnować i nagrać, najlepiej z jak najmniejszej odległości (kilkanaście cm). Nie są zbyt płochliwe; możemy nie słyszeć jak owad gra, ale na pewno zobaczymy ruch skrzydełek. Do wykonania diagnostycznych nagrań powinien wystarczyć dyktafon w telefonie.

7. W zależności od sezonu, osobniki dorosłe zaczynają grać między końcem maja a połową czerwca (niektóre gatunki później). Czyni je to jednymi z najwcześniej odzywających się gatunków Orthoptera. Szczyt pojawu większości gatunków przypada na czerwiec i lipiec. Odzywają się głównie wieczorem i w nocy, przy temperaturach powyżej 12 st. C; w niższych temperaturach i po deszczu nie chcą się odzywać.

Na koniec szybki przelot przez polskich przedstawicieli Isophya i ich preferencje siedliskowe:

• Isophya kraussii - gatunek, który wg literatury, jak również materiałów z sąsiednich krajów które znaleźć można w internecie, powinien być najpowszechniejszy [4]; w woj. podkarpackim gdzie prowadzimy swoje obserwacje jest jednak rzadki; powinien być spotykany na różnego rodzaju górskich łąkach, zwłaszcza na łąkach suchych
  
  
  
  

• Isophya pienensis - głównie obrzeża i skraje lasów, drogi i polany leśne, ziołorośla, ale trafiają się również stanowiska, na których owady te zasiedlają całe połacie górskich łąk; w woj. podkarpackim szeroko rozprzestrzeniony
  
  
  
  

• Isophya posthumoidalis - głównie łąki wilgotne w dolinach rzek, ale również leśne polany w pobliżu cieków wodnych oraz ziołorośla wzdłuż leśnych dróg; w woj. podkarpackim szeroko rozprzestrzeniony
  
  
  
  

• Isophya camptoxypha - znaleziona przez nas wyłącznie w piętrze połonin, choć zgodnie z literaturą należy jej się spodziewać również na polanach leśnych na niższych wysokościach [1]
  
  
  
  

• Isophya stysi - bujne łąki w niższych położeniach górskich
  
  
  
  

• Isophya modesta - znaleziona na ciepłych łąkach, m. in. w sąsiedztwie muraw i łąk wilgotnych
  
  

Co prawda zrówieńki występują głównie w Karpatach, ale te góry wcale nie stanowią granicy ich zasięgu. Można się ich spodziewać w różnych miejscach w całej południowej Polsce. A może i nie tylko?

                                               Wojciech Guzik                         Piotr Guzik

Źródła:
[1] Bauer N. & Kenyeres Z. 2006. Habitat preference studies of some species of the genus Isophya Brunner von Wattenwyl, 1878 (Orthoptera: Phaneropteridae) in the western part of the Carpathian Basin. Journal of Orthoptera Research, 15(2): 175–185.

[2] Bazyluk W. 1971. Prostoskrzydłe (Orthoptera) Bieszc­zadów Zachodnich wraz z opisem Isophya posthu­moidalis n.sp. Fragmenta Faunistica, 22: 127–159.

[3] Heller K. G., Orci K. M., Grein G. & Ingrisch S. 2004: The Isophya species of Central and Western Europe (Or­thoptera: Tettigonioidea: Phaneropteridae). Tijd­schrift van de Entomologi., Leiden, 147: 237–258.

[4] Iorgu, I.Ş., Heller K.-G. 2013. The bush-cricket Isophya kraussii (Orthoptera: Phaneropteridae): bioacoustics, distribution and description of a new subspecies from Romania. Zootaxa, 3640 (2): 258–269.
[5] Liana A. 2000. Prostoskrzydłe (Orthoptera), skorki (Dermaptera) i karaczany (Blattodea) Bieszczadów. Monografie Bieszczadzkie 7: 173–189.
[6] Theuerkauf J., Rouys S., Grein G. & Becker A. 2005: New records of Orthoptera in the Bieszczady Mountains (Southeast Poland) with special regard to the genus Isophya. Fragmenta Faunistica, 48: 9–14.
[7] Żurawlew P., Orzechowski R., Grobelny S., Brodacki M., Kutera M., Radzikowski P., Czyżewski S. 2018-2021. Prostoskrzydłe (Orthoptera) Polski;  https://orthoptera.entomo.pl [28.07.2021]
[8] Cigliano M. M., Braun H., Eades D. C. & Otte D. Orthoptera Species File.  Version 5.0/5.0. http://orthoptera.speciesfile.org  [29.07.2021]