Wiosna, lato 2024

Bogate zestawienie obserwacji zawdzięczamy wyjątkowemu sezonowi - wiosna i lato tego roku przyniosły w naszych okolicach szereg obserwacji ptaków stanowiących rzadkość nie tylko na Podkarpaciu, ale też w kontekście ogólnopolskim. Skąd taki sukces? Między innymi stąd, że wiosną, na przełomie kwietnia i maja gościliśmy na naszych terenach obserwatorów przybyłych na II Podkarpacki Tydzień Rzadkości, natomiast latem, tzw. "mysi" rok zapewnił w okresie żniw mnóstwo pożywienia ptakom drapieżnym, które w sierpniu i wrześniu licznie okupowały okoliczne tereny rolnicze.

Nie sposób wymienić wszystkich obserwatorów, którzy przez ten czas pojawiali się w okolicy w celu obserwacji ptaków. Część z nich, których nazwiska udało mi się ustalić, to (w kolejności alfabetycznej): AB - Agnieszka Biernacka, DB - Daniel Bocheński, KC - Krzysztof Czajowski, RD - Ryszard Dworak, AF - Arek Furdyna, TG - Tomasz Gogołek, NG - Natalia Gorczowska, PG - Piotr Guzik, WG - Wojciech Guzik, BI - Barbara Iliadis, EJ - Ewa Janas, AJ - Anna Janowska, AnJ - Andrzej Janowski, TJ - Teresa Jędrzejczak, AKS - Anna Kaniewska-Skoczylas, NK - Natalia Komorowska, KK - Kamil Kozłowski, MKu - Michał Kucharski, SK - Sławomir Kuczmarski, PK - Piotr Kunowski, PŁ - Paweł Łabaj, PŁa - Piotr Łagosz, MŁ - Mateusz Łodziński, HŁ - Halina Łukomska, TM - Tymoteusz Mazurkiewicz, JM - Janusz Mendrala, KO - Kuba Osowski, BP - Barbara Polanin, RS - Rama Sarvani, DS - Daniel Stasiowski, GT - Grzegorz Tota, MW - Michał Wnuk, BW - Barbara Wójcik, SZ - Sławomir Ziarko.

gęsiówka egipska (Alopochen aegyptiaca)
23.04 - 2 os., 2-7.06 - 1 os. Wróblik Szlachecki (AB, DS)

kazarka rdzawa (Tadorna ferruginea)
27.04 - 1 os. Posada Zarszyńska i Wróblik Szlachecki (KC, NG, RS, PŁ, AF, EJ)

podgorzałka (Aythya nyroca)
14.07-20.09 - 1-2 os. Wróblik Szlachecki (DS, TM)

jarząbek (Bonasa bonasia)
6.04 - 1 os. Posada Zarszyńska (SZ)

zielonka (Zapornia parva)
6.04 - 1 m., 4.05 - 1 os. Posada Zarszyńska (SZ, WG, DB)
Długo wyczekiwane, pierwsze obserwacje zielonki w okolicy.

szczudłak (Himantopus himantopus)
26.04 - 2 os. Posada Zarszyńska (AF, EJ, DS)

siewnica (Pluvialis squatarola)
17.09 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)

mornel (Eudromias morinellus)
1.05 - 2 ad. Besko (AJ, AnJ i in.)
1.09 - 1 os. Besko (DS)

sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula)
15-21.09 - 1-3 os. Wróblik Szlachecki (DS)

kulik mniejszy (Numenius phaeopus)
1.04 - 1 os. Wzdów (WG)

rycyk (Limosa limosa)
31.03 - 1 os. Milcza (DS)
1-11.04 - 1 os. Posada Zarszyńska (WG, DS)
4.06 - 12 os., 22-23.07.2024 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)

kamusznik (Arenaria interpres)
31.08-1.09 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)

biegus rdzawy (Calidris canutus)
20.08 - 2 os. Wróblik Szlachecki (DS)

piaskowiec (Calidris alba)
23.08 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (AB, MW)

dubelt (Gallinago media)
25.04 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS, MW)

mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus)
21.07-01.09 - 1-2 juv. Wróblik Szlachecki (DS)
13-14.08 - 1 os. Besko (DS)

mewa żółtonoga (Larus fuscus)
24.03 - 1 os. Wróblik Szlachecki (MW)
14.09 - 4 os. Wróblik Szlachecki (DS)

rybitwa krótkodzioba (Gelochelidon nilotica)
1.06 - 1 ad. Wróblik Szlachecki (DS)
Pierwsze stwierdzenie w okolicach Krosna, i czwarte w woj. podkarpackim.

czapla purpurowa (Ardea purpurea)
17-20.08 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS i in.)
20.08 - 1 juv. Posada Jaćmierska (DS)

kormoran mały (Microcarbo pygmaeus)
28.07 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)
17.08 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)
Pierwsze stwierdzenia w okolicach Krosna.

orzeł cesarski (Aquila heliaca)
26-28.04 - 1 juv. (2. r. kal.) Zarszyn (AF, EJ i in.)
28.04 - 1 imm. (3. r. kal.) Zarszyn (RD, DB, PK i in.)
1.05 - 1 juv. Posada Jaćmierska (AB)
1-2.08 - 1 imm. (2. r. kal.), 1 imm. (3. r. kal.) Besko (DS i in.)
1.09 - 1 juv./imm. Besko (DS)

orzeł przedni (Aquila chrysaetos)
31.03 - 1 os. Zarszyn (BW)
2.05 - 1 juv. (2. r. kal.) Wróblik Szlachecki (AKS, MKu i in.)
20.07 - 1 ad. i 1 imm./subad. Besko (DS)
10.08 i 8.09 - 1 subad. Besko (prawdopodobnie ten sam ptak) (DS, PK)
11.08 - 1 ad. Besko (DS)
13.08 - 1 imm. Besko (DS i in.)

błotniak stepowy (Circus macrourus)
13.04 - 1 juv. Odrzechowa (PG, WG)
23.04 - 1 m. juv. Besko (DS)
27.04 - 1 juv. Besko (DS)
25.04 - 1 juv., 09.05.2024 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)
28.04 - 1 juv. Zarszyn (PK, RD, DB i in.)
11.05 - 1 juv. Zarszyn (BI)
19.09 - 1 f. Besko (DS)
22.09 - 1 m. (2. r. kal.) Besko (DS)

kania ruda (Milvus milvus)
20.06 - 1 os. Besko (HŁ, TJ)

kania czarna (Milvus migrans)
20.04 - 1 os. Bartoszów (DS)
4.05 - 1 os. Długie (WG, MŁ, DS)
4.05 - 1 os. Wróblik Szlachecki (EJ)
4.05 - 1 os. Rymanów (PŁa)
10-11.08 - 1 os. Zarszyn (DS, PK)
3.09 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)

kurhannik (Buteo rufinus)
2.08-14.09 - 1-2 juv. Besko i Zarszyn (BI, PK, SK i in.)

uszatka błotna (Asio flammeus)
2.05 - 1 os. Zarszyn (KK i in.)
9.05 - 1 os. Widacz (DS)

żołna (Merops apiaster)
29.04 - 1 os. Milcza (EJ)
02.05 - 2 os., 06.05.2024 - 1 os., 25.05.2024 - 1 os. Wróblik Szlachecki (KO, DS)
18.05 - 3 os. Posada Zarszyńska (SZ)
11.08 - 4 os. Posada Zarszyńska (SZ)
20.08 - cn. 10 os. Besko (DS)

kobczyk (Falco vespertinus)
migracja wiosenna:
23.04 - 1 f. Bzianka (DS)
27.04-1.05 - 1 m., 1 f. Posada Zarszyńska (KC, TG, BP i in.)
1-3.05 - 1 os. Wróblik Szlachecki (EJ)
1-3.05 - 1 m. Besko (AJ, AnJ i in.)
2-3.05 - 3-5 os. Zarszyn (KK, TG i in.)
2.05 - 2 os. Odrzechowa (WG i in.)
3.05 - 2 f. Wrocanka (DS)
migracja jesienna:
1.08-14.09 - 1-45 os. Besko (DS i in.)
4.08-23.08 - 1-3 os. Zarszyn (PK, SK i in.)
9.08-19.09 - 1-3 os. Bzianka (DS)
11.08-20.09 - 3-9 os. Posada Zarszyńska (SZ, GT)
06.09 - 4 os. Rogi (JM)
08-15.09 - 1-4 os. Wróblik Szlachecki (DS, AB)
Największe liczebności odnotowano w dn. 27.08 - 41 os., oraz 12.09 - 45 os.; koncentracje ptaków obserwowano w polach między Beskiem a Wzdowem.

drzemlik (Falco columbarius)
14.04 - 1 os. Krosno (DS)
04.05 - 1 os. Wrocanka (WG, DB)
21.09 - 1 os. Zarszyn (DS)

sokół wędrowny (Falco peregrinus)
29.03 - 1 os. Wrocanka (WG)
03.05 - 1 os. Jaćmierz (TG)
03.05 - 1 os. Trześniów (KO)
09.07 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)
04.08 - 1 ad. Besko (PK, SK)

skowrończyk krótkopalcowy (Calandrella brachydactyla)
14.04 - 1 ad. Besko (SZ, NK)
29.04 - 1 ad. Wróblik Szlachecki (DS, EJ)
Bardzo rzadki w Polsce skowrończyk krótkopalcowy wydaje się być regularnym wizytorem naszych okolic. Podkarpacie zlokalizowane jest relatywnie blisko lęgowisk tego gatunku, znajdujących się m. in. we wschodniej Ukrainie.

drozd obrożny (Turdus torquatus)
23.03 - 1 os. Niżna Łąka (PG)

siwerniak (Anthus spinoletta)
30.03-05.04 - 1-2 os. Wróblik Szlachecki (WG, DS)
31.03 - 2 os. Łężany (WG)
27.04 - 1 os. Posada Zarszyńska (DS)

świergotek polny (Anthus campestris)
04.05 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DB, DS)

pliszka cytrynowa (Motacilla citreola)
11-14.04 - 1 m. Posada Zarszyńska (DS, SZ, NK)

Błotniak stepowy (Circus macrourus). Zarszyn, 28.04.2024, fot. P. Kunowski.

Kazarka rdzawa (Tadorna ferruginea). Posada Zarszyńska, 27.04.2024, fot. N. Gorczowska.

Kormoran mały (Microcarbo pygmaeus). Wróblik Szlachecki, 28.07.2024, fot. D. Stasiowski.

Kurhannik (Buteo rufinus). Posada Jaćmierska, 9.08.2024, fot. D. Stasiowski.

Orzeł cesarski (Aquila heliaca). Besko, 2.08.2024, fot. B. Iliadis.

Rybitwa krótkodzioba (Gelochelidon nilotica). Wróblik Szlachecki, 1.06.2024, fot. D. Stasiowski.

Skowrończyk krótkopalcowy (Calandrella brachydactyla). Besko, 14.04.2024, fot. N. Komorowska.

Jesień, zima 2023/2024

Zaległe, ale warte odświeżenia obserwacje z okolic Krosna z ubiegłego sezonu jesienno-zimowego.

Lista gatunków naszych terenów sukcesywnie się powiększa. Ubiegłej zimy zasiliły ją kolejno czeczotka tundrowa i ibis kasztanowaty - oba ptaki (jak i zdecydowana większość pozostałych) znalezione przez niezastąpionego w terenie Daniela Stasiowskiego. 

Oby nadchodzący rok, tak jak ten, dostarczył Danielowi kolejnych wyjątkowych obserwacji, a nas inspirował do częstszego odwiedzania najbliższych nam okolic!

bernikla rdzawoszyja (Branta ruficollis)
11-12.11.2023 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)

bielaczek (Mergellus albellus)
11.02.2024 - 2 f. Wróblik Szlachecki (DS)

szlachar (Mergus serrator)
8.03.2024 - 2 m. Wróblik Szlachecki (DS)

ohar (Tadorna tadorna)
26.12.2023 - 2 os., 10.02.2024 - 3 os. Wróblik Szlachecki (DS)

ogorzałka (Aythya marila)
10.10-3.12.2023 - 1-5 os. Wróblik Szlachecki (DS)
2.12.2023 - 1 m. Sieniawa (DS)

siewnica (Pluvialis squatarola)
21.09-7.10.2023 - 1-3 os. Wróblik Szlachecki (AM, DS)

sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula)
17-18.10.2023 - 1-2 os. Wróblik Szlachecki (DS)
19.03.2024 - 2 os. Wróblik Szlachecki (DS)

mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus)
18.11.2023 - 1 imm. Wróblik Szlachecki (DS)

rybitwa popielata (Sterna paradisaea)
17.10.2023 - 1 juv. Wróblik Szlachecki (DS)

nur rdzawoszyi (Gavia stellata)
2-3.12.2023 - 2 os. Sieniawa (DS)

nur czarnoszyi (Gavia arctica)
19.11.2023 - 2 os. Sieniawa (DS)

ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus)
25.02.2024 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)
Nowy gatunek w naszych terenach.

orzeł cesarski (Aquila heliaca)
16.02.2024 - 1 juv. Besko (DS)
15.03.2024 - 1 imm. (3. r. kal.) Posada Jaćmierska (WG)

orzeł przedni (Aquila chrysaetos)
29.10.2023 - 1 imm. Besko i Zarszyn (DS)
10.02.2024 - 1 os. Wróblik Szlachecki i Besko (DS)

kurhannik (Buteo rufinus)
1.10.2023 - 1 os. Odrzechowa (nadal) (MW)

drzemlik (Falco columbarius)
21.09.2023 - 1 os. Wróblik Szlachecki (AM)
28.10.2023 - 1 os. Łężany (WG)
14.03.2024 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS)

sokół wędrowny (Falco peregrinus)
28.01.2024 - 1 os. Milcza (DS, WG)

jemiołuszka (Bombycilla garrulus)
6-7.01.2024 - 23-35 os. Łężany (DS)
21.01.2024 - 7 os. Wrocanka (DS)

siwerniak (Anthus spinoletta)
20.01.2024 - 1 os., 15.03.2024 - 1 os. Zarszyn (DS, WG)

czeczotka tundrowa (Acanthis hornemanni)
25-27.12.2023 - 1 os. Wróblik Szlachecki (DS, WG)
Pierwsza obserwacja czeczotki tundrowej w okolicach Krosna.

poświerka (Calcarius lapponicus)
21.01.2024 - 1 os. Wrocanka (DS)

śnieguła (Plectrophenax nivalis)
5-31.12.2023 - 1-3 os. Wróblik Szlachecki (DS, WG, DN)
26.11.2023 - 30 os., 7-13.01.2024 - 8 os., 18.02.2024 - 1 os. Besko (DS)
9.12.2023 - 3 os. Jaćmierz (DS)

Obserwowali: WG - Wojciech Guzik, AM - Artur Mikrut, DN - Damian Nowak, DS - Daniel Stasiowski, MW - Michał Wnuk

Szlachar (Mergus serrator). Wróblik Szlachecki, 08.03.2024, fot. D. Stasiowski.

Ohar (Tadorna tadorna). Wróblik Szlachecki, 10.02.2024, fot. D. Stasiowski.

Bernikla rdzawoszyja (Branta ruficollis). Wróblik Szlachecki, 11.11.2023, fot. D. Stasiowski.

Rybitwa popielata (Sterna paradisaea). Wróblik Szlachecki, 17.10.2023, fot. D. Stasiowski.

Poświerka (Calcarius lapponicus). Wrocanka, 21.01.2024, fot. D. Stasiowski.

Ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus). Wróblik Szlachecki, 25.02.2024, fot. D. Stasiowski.

Czeczotka tundrowa (Acanthis hornemanni). Wróblik Szlachecki, 27.12.2024, fot. W. Guzik.

Ptaki, których jeszcze w Polsce nikt nie widział, ale mogą się pojawić - wyniki ankiety

Zainspirowani ciekawym ornitologicznie rokiem (warto wspomnieć obserwacje szpaka jednobarwnego, zaganiacza afgańskiego czy mewy modrodziobej), wraz z Amandą Zinkow postanowiliśmy rozeznać się wśród obserwatorów ptaków, jakich gatunków spodziewamy się jako kolejnych na liście awifauny Polski.

W tym celu przygotowaliśmy ankietę, o której wypełnienie poprosiliśmy użytkowników jednej z tematycznych grup w mediach społecznościowych. Odpowiadający oceniali w 5-stopniowej skali prawdopodobieństwo pojawienia się 119 gatunków ptaków nie obserwowanych do tej pory w Polsce*. Skala przedstawiała się następująco:
1. Bardzo mało prawdopodobny
2. Mało prawdopodobny
3. Średnio prawdopodobny
4. Prawdopodobny
5. Bardzo prawdopodobny

Ankieta ujawniła, których ptaków spodziewamy się najbardziej. Spośród 119 gatunków, sześć spełniło jednocześnie trzy kryteria:
1) uzyskało najwyższą ilość głosów "Bardzo prawdopodobny",
2) nie uzyskało żadnego głosu "Bardzo mało prawdopodobny",
3) uzyskało najwyższy średni wynik.

Są to kolejno: wierzbówka, jaskółka skalna, uhla pstrodzioba, chwastówka, mewa kanadyjska i słowiczek rubinowy.

Poniższe zestawienia sporządzono dla pierwszych 43 uzyskanych odpowiedzi.

Tab. 1. Gatunki, które uzyskały średni wynik 3.5 / 5 lub wyższy.

Poza zwycięską szóstką, na uwagę zasługuje szereg innych gatunków, które prędzej czy później powinny zasilić naszą krajową listę awifauny. Wśród nich warto wymienić m. in. płatkonoga trójbarwnego, świerszczaka nakrapianego czy kukułkę czubatą.

Chwastówka (Cisticola juncidis) to niewielki ptak wróblowy, rozpowszechniony w południowej i południowo-zachodniej Europie. Osiadły tryb życia stanowi dla niej przeszkodę w dotarciu do Polski, jednak, jak widać - nie tracimy na to nadziei. 29.04.2024, Akrotiri, Cypr. Fot. Wojciech Guzik.

Które gatunki na liście ptaków Polski byłyby zatem wg obserwatorów największą niespodzianką?

Tab. 2. Gatunki, które uzyskały najniższy średni wynik (< 2.0 / 5).

W powyższej tabeli najwyższe miejsca zajęły dwa gatunki alkowate, lęgnące się na pograniczu Azji i Ameryki Północnej. Obserwacje morzyków w Europie to istna loteria - niemniej przypadki takie jak ze Szwajcarii, Rumunii lub Hiszpanii dają nadzieję, że i w Polsce kiedyś taki ptak może się pojawić.

Morzyk sędziwy (Synthliboramphus antiquus) w towarzystwie alki (z lewej), przebywający przez ponad miesiąc na rzece Odiel w południowej Hiszpanii. 19.06.2023, Huelva, Hiszpania. Fot. Zbigniew Kajzer.

Czy 119 gatunków to liczba, która powinna stanowić granice naszej wyobraźni? Absolutnie nie. W ankiecie nie uwzględniliśmy choćby poszczególnych gatunków lasówek (amerykańskich odpowiedników naszych pokrzewek), z których wiele stwierdzano już w Europie. Do tego warto zaznaczyć, że ankieta nie wspominała o podgatunkach, które bez względu na swoją pozycję systematyczną byłyby miłym dodatkiem (np. dzierzby z grupy lahtora).
Na liście nie znalazły się też gatunki nie stwierdzone do tej pory w Europie, które ze względu na swoje możliwości dyspersyjne mogą kiedyś zalecieć. Niemal każdego roku taki nowy gatunek gdzieś w Europie się pojawia.

Warto zaznaczyć, że wyniki te przedstawiają przede wszystkim subiektywne odczucia obserwatorów.
W rzeczywistości, prawdopodobieństwo pojawu poszczególnych gatunków można próbować oszacować dokładniej, korzystając z twardych danych.

Pełne wyniki ankiety można obejrzeć tutaj

*W ankiecie istnieją nieścisłości z listą krajową, wynikające m. in. z niejasnego statusu systematycznego niektórych gatunków.